4. Tehničke karakteristike dvogleda
Dvogled je najvažniji dio opreme svakog posmatrača, i omogućava da se ptice vide bolje i sa više detalja a da ih pri tome ne preplašite. Najvažniji kriterij pri izboru dvogleda je lakoća upotrebe. Dvogled vam mora dobro "ležati" u rukama, točkić za izoštravanje mora biti lak za dosezanje i okretanje, a gledanje kroz dvogled ne smije da izaziva zamor očiju.
U mnoštvu modela nije lako odabrati odgovarajući. Da li su veličina i težina od značaja? Koje uvećanje želite? Koliko možete da potrošite? Na kraju se izbor obično svodi na odnos cijene i kvaliteta.
Uvećanje | Dvogledi su označeni dvjema ciframa, npr. 8x30, 7x21 ili 8x40, nerijetko praćenim slovima poput B i GA. Prva cifra označava uvećanje, dakle 8x čini da posmatrani objekat djeluje osam puta krupnije. Ne zavaravajte se da veće uvećanje znači i bolji dvogled. Kod uvećanja većih od 10x ćete s naporom pokušavati da spriječite podrhtavanje slike i otuda su 7x i 8x bolji izbor, posebno po vjetrovitim danima. Takođe, zaboravite dvoglede sa promjenljovom žižnom daljinom (zoom), oni ne primaju dovoljno svjetlosti za posmatranje ptica.
Druga cifra, u našim primjerima x30, x21 ili x40, predstavlja prečnik većih sočiva – objektiva – izražen u milimetrima. Dakle, 8x30 uvećava sliku osam puta i ima objektive prečnika 30 mm. Što su objektivi veći, dvogled prima više svjetla a, najčešće ima i šire vidno polje. To znači da je 8x30 po oblačnom vremenu bolji izbor nego 8x21, i njime se lakše pronalaze i prate ptice u pokretu. No, veći objektivi čine dvogled težim te vam preostaje izbor između više svjetlosti na jednoj, i manje težine koju je lakše nositi oko vrata tokom dužih izleta na drugoj strani.
Slovo B nakon prečnika objektiva označava da dvogled iznad manjih sočiva – okulara – ima bilo gumene prstenove koji se mogu presaviti nadole, bilo čvrste prstenove koji se mogu spustiti da omoguće posmatranje sa naočarima bez gubitka širine vidnog polja. GA ili RA znači da je tijelo dvogleda obloženo gumom, čime je donekle zaštićen od udaraca, zimi topliji na dodir i, uopšte, udobniji za upotrebu.
Vidno polje može biti izraženo u stepenima ili metrima (npr. 6.5° ili 140 m širine vidnog polja na udaljenosti od 1000 m). Ugrubo, 1°=17m na udaljenosti od 1000 m.
Uopšteno, što je uvećanje dvogleda slabije:
- slika je svjetlija,
- može se izoštriti na manjoj udaljenosti,
- veća je dubina vidnog polja,
- veća je širina vidnog polja,
- dvogled je lakši za upotrebu.
Uopšteno, što je uvećanje snažnije:
- slika je tamnija (mračnija),
- dubina vidnog polja je manja (što zahtjeva češće izoštravanje),
- dvogled će vjerovatno biti teži,
- biće teže umiriti dvogled (podrhtavanje slike) u rukama.
Za model šire namjene preporučuju se slabija uvećanja, 7x ili 8x. Ako dodatnu težinu ne smatrate opterećenjem, snažnija uvećanja (10x) su bolji izbor za posmatranja iz zaklona ili za prostrane otvorene terene.
Blizu i daleko | Ptice ćete češće posmatrati na manjim udaljenostima; koja je najmanja udaljenost pri kojoj dvogled može da izoštri sliku? U prodavnici pokušajte da izoštrite sliku posmatrajući neki objekat u blizini, pa procjenite da li je to dovoljno blizu. Pri tom obratite pažnju koliko puta morate da okrenete točkić za izoštravanje kada posmatrate objekte na različitim udaljenostima. Pronalaženje i praćenje ptica je lakše ako točkić ne morate mnogo da okrećete.
Da li vam dvogled odgovara | Ne kupujte dvogled koji niste imali u rukama jer vam zbog svojih dimenzija možda neće odgovarati. Važno je da možete gledati sa oba oka a da vam se po ivicama vidnog polja ne javljaju tamne sjenke. Slika koju vidite treba da je jasna i oštra do samih ivica vidnog polja, koje treba da je oivičeno oštro ocrtanim crnim krugom i bez ikakvih neobičnih boja duž rubova posmatranog objekta.
Procjenite da li možete bez napora doseći i okretati točkić za izoštravanje slike, kao i koliko vam udobno "leži" u rukama. Ne zaboravite da ćete dvogled satima, pa i čitav dan nositi oko vrata, pa se odlučite za lakši model.
Ako nosite naočare, birajte modele kod kojih se gumeni prstenovi ispred okulara mogu presaviti nadole.
Kada prvi put pogledate kroz novi dvogled, savijte centralnu šarku toliko da odgovara razmaku vaših očiju. (Neke modele jednostavno ne možete dovoljno presaviti da istovremeno bez napora posmatrate sa oba oka.)
Potom podesite dioptriju na desnom okularu. Odaberite objekat koji se oštro izdvaja iz pozadine (npr. saobraćajni znak), zatvorite desno oko ili prekrijte desni objektiv, pa izoštrite sliku pomoću centralnog točkića za izoštravanje. Potom pokrijte lijevi objektiv i podesite dioptriju na desnom tako što ćete izoštriti sliku ne dirajući točkić za izoštravanje već samo prsten desnog okulara. Kada otvorite oba oka, slika treba da je savršena. Centralni točkić za izoštravanje ćete stalno koristiti ali dioptrijski prsten ne treba više dirati. Ipak, zapamtite položaj dioptrijskog prstena da ga možete brzo podesiti ukoliko ga slučajno pomjerite.
Durbini | Kada počinjete sa posmatranjem ptica, durbin vam zaista nije potreban. Teški za nošenje i upotrebu, potrebni su jedino za veoma udaljene ptice, npr. jato pataka na sred ribnjaka. Prvo naučite da prepoznajete obližnje ptice pomoću dvogleda, a ako se kasnije i odlučite za kupovinu durbina, važe isti savjeti: birajte između osvjetljenosti i uvećanja na jednoj, te veličine i težine na drugoj strani.
Čuvanje dvogleda | Pošto je optika najskuplji dio opreme za posmatranje ptica, treba znati kako da o njoj vodite računa. Dvogledi djeluju robusnije nego što to zaista jesu.
Čuvajte ih od vlage. Ako ste koristili dvogled po kiši, obrišite ga. Ukoliko je vlaga prodrla unutra, ostavite ga na toplom mjestu da se osuši. Ne otvarajte tijelo i ne vraćajte ga u torbu dok se nije osušio. I sa durbinom postupajte isto.
Čuvajte sočiva od prljavštine. Prašinu prvo otpušite, pa tek potom obrišite mekom krpom stakla, nježno i bez pritiskanja. Budite posebno pažljivi na plaži jer pijesak može da ogrebe sočivo.
Čuvajte ih od udaraca. Unutrašnjost dvogleda je podložnija oštećenjima nego spoljašnost.
Ako vidite dvostruku sliku, odnesite dvogled na popravku. Od upotrebe takvog dvogleda ćete imati glavobolje a može vam i oštetiti vid.
Gdje da kupite dvogled | Najbolje je da pogledate ponudu u specijalizovanim fotografskim ili lovačkim prodavnicama koje često imaju širi izbor dvogleda. I prodavnice nautičke opreme kao i knjižare ponekad imaju u ponudi kvalitetne modele.
Koliko dvogledi koštaju? | Neki dvogledi su veoma skupi, čak preko 1000 eura, dok drugi koštaju manje od 50 eura. Dobri modeli za posmatranje ptica koštaju od 50 eura naviše ali se i polovni dvogledi često pokažu dobrim izborom, posebno ako se radi o poznatom proizvođaču. Obratite pažnju na pokretne dijelove, posebno da li sistem za izoštravanje pokazuje znake habanja te da li možete izoštriti do najdalje tačke i uvjerite se da sočiva nisu negdje ogrebana. Nije važno ako je boja ponegdje oljuštena – dvogledi ne hrđaju.
Napomena: Ovaj dio teksta je pripremljen u saradnji sa britanskim Kraljevskim društvom za zaštitu ptica (RSBP).
